• İklim Krizi ve Artan Sıcaklık Riski
• Sıcaklık Kaynaklı Rahatsızlıklar: Belirtiler ve Tanı Kriterleri
• Sıcak Bitkinliği (Heat Exhaustion)
• Sıcak Çarpması (Heat Stroke)
• Sıcak Bitkinliği (Heat Exhaustion)
• Sıcak Çarpması (Heat Stroke)
• Askeri Ortamlarda Sıcaklık Riski ve Eğitim Nedenleri
• Teknoloji ile Sıcaklıkla Mücadele: HIPS Sistemi
• En Etkili Soğutma Yöntemleri ve Müdahale Protokolleri
• 1. Soğuk Suya Batırma (Cold Water Immersion – CWI)
• 2. Gölgeleme, Soyma, Spreyleme ve Yelpazeleme
• Sıcaklık Değerleri ve Klinik Sınırlar
• Sıcaklık Kaynaklı Rahatsızlıklardan Korunmak İçin Öneriler
• Sonuç: Bilim, Teknoloji ve Farkındalıkla Hayat Kurtarabilirsiniz

Sıcaklık Tehlikeleri: Sıcak Çarpması ve Sıcak Bitkinliği (Heat Stroke & Heat Exhaustion)

Yazar: Ersin Saraç – TCCC Eğitmeni Turkish Navy SOF (SAT)

İklim Krizi ve Artan Sıcaklık Riski

İklim değişikliği ile birlikte küresel sıcaklıklar artarken, sıcak çarpması (heat stroke) ve sıcak bitkinliği (heat exhaustion) gibi ısı kaynaklı hastalıklar hem birey sağlığını hem de askeri operasyonları tehdit ediyor. ABD ordusunda 2018’de bu nedenle yaşanan vaka sayısı 2800’ü aşarken, oluşan maddi kayıp 1 milyar doları bulmuştur.

Anahtar Kelimeler: sıcak çarpması, sıcak bitkinliği, heat stroke,Heat Exhaustion,  EHI, TCCC eğitimi, askeri sağlık, HIPS cihazı, acil soğutma yöntemleri

Sıcaklık Kaynaklı Rahatsızlıklar: Belirtiler ve Tanı Kriterleri

Sıcak Bitkinliği (Heat Exhaustion)

Sıcak bitkinliği; baş dönmesi, bulantı, kas krampları, yoğun terleme ve yorgunluk gibi semptomlarla ortaya çıkar. Vücut sıcaklığı genellikle 40°C’nin altındadır ve bilinç genellikle açıktır.

Sıcak Çarpması (Heat Stroke)

Sıcak çarpması, merkezi sinir sistemi fonksiyonlarında bozulmayla karakterize edilen, acil tıbbi müdahale gerektiren ciddi bir durumdur. Kafa karışıklığı, bilinç kaybı, nöbet ve 40°C’nin üzerinde vücut sıcaklığı ile tanımlanır.

Sıcak Bitkinliği (Heat Exhaustion)

• Baş dönmesi
• Mide bulantısı
• Kas krampları
• Yoğun terleme
• Çekirdek vücut sıcaklığı < 40°C

Sıcak Çarpması (Heat Stroke)

• Kafa karışıklığı
• Bilinç kaybı
• Nöbetler
• Merkezi sinir sistemi bozulması
• Vücut sıcaklığı > 40°C

Askeri Ortamlarda Sıcaklık Riski ve Eğitim Nedenleri

1. Ortam Koşullarına Uyum: Ortadoğu ve Afrika gibi sıcak iklimlerde görev yapacak askerler için adaptasyon zorunluluğu.

2. Kültürel Baskılar: Sıcağa dayanıklılık “güç göstergesi” olarak algılanmakta, bu durum askerin rahatsızlığını gizlemesine neden olabilmektedir.

Teknoloji ile Sıcaklıkla Mücadele: HIPS Sistemi

ABD Piyade birliklerinde 2018’den bu yana kullanılan HIPS (Heat Injury Prevention System) cihazları; kablosuz, su geçirmez, vücuda takılabilen yapısıyla kalp atım hızı ve vücut sıcaklığını izleyerek erken uyarı sağlar. %83 oranında doğru tahminle sıcak çarpması riski önceden belirlenebilir.

En Etkili Soğutma Yöntemleri ve Müdahale Protokolleri

Isıya bağlı rahatsızlıklarda en kritik unsur zamanında ve doğru soğutmadır. Bilimsel literatüre göre en etkili yöntemler şunlardır:

1. Soğuk Suya Batırma (Cold Water Immersion – CWI)

Vakanın boyun hizasına kadar buzlu suya batırılması, çekirdek vücut sıcaklığını hızlıca düşürür. Sürekli sıcaklık takibi eşliğinde, hedef sıcaklık 38.5–39°C’ye ulaşıldığında işlem sonlandırılır.

2. Gölgeleme, Soyma, Spreyleme ve Yelpazeleme

CWI uygulanamayan durumlarda veya hafif vakalarda tercih edilir. Tüm vücut yüzeyi ıslatılarak fanla aktif buharlaşma sağlanır.

Yöntem	Açıklama
CWI – Cold Water Immersion	Boyuna kadar soğuk suya batırma. En hızlı sonuç veren yöntemdir.
Spray & Fan Tekniği	Su spreyi, gölgeleme ve manuel fan ile soğutma. Hafif vakalarda önerilir.
Buz Çarşafı	Boyun, koltuk altı ve kasık bölgesine yerleştirilerek sıcaklık düşürülür.

Not:

• Soğutma işlemi vücut sıcaklığı 39 c olduğunda durdurulmalıdır.
• Rektal sıcaklık ölçümü (15 cm derinlikte) en doğru değerlendirme yöntemidir. Temassız ölçümler önerilmemektedir.

Sıcaklık Değerleri ve Klinik Sınırlar

• Hafif EHI: 38.5°C – 40°C

• Şiddetli EHI (Heat Stroke): ≥ 40°C ve CNS bozulması

Sıcaklık Kaynaklı Rahatsızlıklardan Korunmak İçin Öneriler

• Yeterli sıvı takviyesi
• Gölgeleme ve dinlenme molaları
• Aktif soğutma ekipmanlarının kullanımı (CWI, fan, buz ,TACO vs.)
• HIPS gibi teknolojilerin kullanımı

Sonuç: Bilim, Teknoloji ve Farkındalıkla Hayat Kurtarabilirsiniz

Sıcak çarpması ve sıcak bitkinliği önlenebilir hastalıklardır. Doğru bilgi, doğru müdahale ve hazırlıkla hayatlar kurtarılabilir. Özellikle askeri eğitimlerde risk faktörleri göz önünde bulundurulmalı ve erken müdahale sistemleri etkin şekilde entegre edilmelidir.